Tuin beregenen uit eigen bron? Vergeet de ontijzeringsinstallatie niet.
Zegt u bronwater uit eigen bron? Dan zeggen wij ontijzeringsinstallatie.
Wanneer wij een bron (laten) slaan komt er nagenoeg altijd een ontijzeringsinstallatie aan te pas, want in grondwater bevindt zich meestal een hogere concentratie aan opgelost ijzer. IJzer is een stof die altijd voorkomt in grondwater en daar is niets mis mee. Echter, wanneer de hoeveelheid ijzer in het water hoger is dan 0,2 milligram per liter water, dan kunnen er wel degelijk problemen ontstaan. Wat te veel ijzer in het water doet en hoe we deze gevolgen kunnen voorkomen, dat vroegen wij aan Willem van der Velde, adviseur, en zo nu en dan onze steun en toeverlaat bij onze leverancier Hydrotense.
Laten we maar gelijk beginnen met de hamvraag:
Waarom is het belangrijk om ijzer uit het water te verwijderen?
‘Wanneer men een bron heeft en het bronwater dat eruit gewonnen wordt, in de tuin gebruikt, dan zit er ook ijzer in dat water. Er kunnen verschillende hoeveelheden ijzer in het water zitten. Soms is het heel erg zichtbaar en kleurt het water rood-bruin, maar in veel gevallen lijkt er op het eerste gezicht niets aan de hand en komt er gewoon helder water uit de bron. Wanneer men dat water gebruikt om bijvoorbeeld het terras schoon te maken, dan kan het zomaar gebeuren dat het terras vervolgens roestig kleurt. Het aanwezige ijzer in het grondwater dat is gebruikt, is dan in contact gekomen met de buitenlucht. En we weten allemaal, ijzer dat in contact komt met zuurstof, vormt roest. Dat wil je niet hebben op het terras, het is lelijk en ontzettend moeilijk om te verwijderen!
Veruit de meeste mensen men een bron, gebruiken het bronwater voor de beplanting in de tuin. Het ijzerhoudende grondwater, wat het bronwater in feite is, vormt een ijzerlaagje op het blad. Dat hoeft niet eens direct zichtbaar te zijn, maar de plant merkt het wel. Jij als tuinbezitter zult het na verloop van tijd ook merken, want het laagje ijzer gaat de fotosynthese tegen. Simpel gezegd krijgt de plant door het ijzerlaagje te weinig voedsel en zal minder uitbundig groeien en bloeien.’
Moet al het ijzer dan uit het water worden verwijderd?
‘Nee, dat is niet nodig. Maar om problemen te voorkomen, is wel belangrijk om te weten hoeveel ijzer er in het water zit, want het is met het blote oog niet altijd zichtbaar.’
‘Wanneer er meer dan 5 à 6 milligram ijzer per liter in het water zit, dan is het wel duidelijk dat er teveel ijzer in zit. Doe je dat grondwater in een glas, dan zul je meestal na enige tijd bezinksel op de bodem zien. Na schudden zullen zwevende rood-bruine deeltjes geoxideerd IJzer te zien zijn.
Is het percentage lager, dan is het water op het oog mooi helder. Wij adviseren dan om het water te laten testen, want in veruit de meeste gevallen zit er toch meer dan 0,2 milligram ijzer in een liter water. In dat geval zal er ook oxidatie plaatsvinden. Ja, zelfs wanneer dat op het eerste gezicht niet te detecteren is. Bij 0,2 milligram of minder, dat is dus echt heel weinig, is er niets aan de hand en zal er geen afzetting plaatsvinden. Dit is overigens ook de drinkwaternorm. Echter komt die zonder ontijzeringsinstallatie zelden voor in Nederland.’
Kan men zelf het water testen op ijzer?
‘Jazeker dat kan! Wat men nodig heeft is een glas en een beetje geduld. Wanneer je een glas vult met het water uit de bron en dat glas vervolgens twee dagen laat staan, dan zul je daarna zien dat er op de bodem van het glas een klein beetje bezinksel ligt. Een teken dat er teveel ijzer in het water zit.
Er is ook een snellere manier. Vul een glas met het bronwater en hang daar een theezakje (van zwarte thee) in. Wordt het water vervolgens zwart/paars, dan heb je (helaas) ijzerhoudend water (roodblik). Hoe sneller het water zwart/paars kleurt, hoe meer ijzer het water bevat.’
‘Dan weet je natuurlijk nog niet de precieze hoeveelheid ijzer. Wil men echt zeker zijn van de hoeveelheid ijzer, dan kan Amazone Tuintechniek een watermonster komen afnemen. Dat is sowieso handig om te laten doen, want voor het kiezen van een passende ontijzeringsinstallatie is het nodig om te weten wat de hoeveelheid ijzer is en ook wat de PH-waarde (zuurgraad) van het water is.’
Dat brengt mij op de volgende vraag:
Welke ontijzeringsinstallaties zijn er?
‘Er zijn twee installaties die we veelal gebruiken. We hebben een installatie die werkt met ontijzerpatronen. Een goed systeem, toepasbaar wanneer de PH-waarde van het water 7 is of hoger en de maximale watervraag van de beregening niet hoger is dan 22 liter per minuut. Bovendien is de maximale hoeveelheid ijzer die de filterpatronen aankunnen max. 3 milligram per liter water.’
‘Daarom werken we bijna altijd met het andere systeem. Dit werkt volgens hetzelfde principe als een waterontharder, alleen met ander filtermateriaal. Deze kan volledig ontijzeren bij een PH waarde aan tussen de 5,5 en 10.
Wanneer het water een PH-waarde heeft onder 5,5 is het eigenlijk altijd lastig om het water van ijzer te ontdoen. Dan moeten we eerst de PH-waarde van het water verhogen.’
‘Verder hebben we nog een industriële ontijzeringsinstallatie. Maar die gebruiken we uiteraard niet in een particuliere tuin.’
Hoe werkt dat ontijzeringssysteem?
‘Ken je de werking van een waterontharder? Zo werkt dit ontijzeringssysteem ook. In het cilinder met filter zitten alleen andere stoffen. In plaats van kalk werken de stoffen op ijzer en mangaan. Inderdaad, ook mangaan. Deze stof wordt vaak vergeten, maar geeft net zoveel schade, of zelfs nog meer schade dan ijzer dat doet. Mangaan zorgt er namelijk ook voor dat leidingen (druppelslangen) verstopt raken. Maar dat probleem wordt gelukkig ook opgelost met een ontijzeringssysteem.’
‘En hoe werkt het dan precies: In het systeem zitten kleine geladen korreltjes die de molecuulstructuur van het water aantrekken. Ionen van ijzer en mangaan worden er op deze manier uit getrokken. Dit proces werkt totdat de korreltjes verzadigd zijn. Een zoutoplossing en veel spoel(grond)water spoelt alles vervolgens weg en schoon. Dan begint het proces weer van voren af aan. Dit gebeurt allemaal automatisch. Men moet er alleen voor zorgen dat er voldoende zout in het systeem zit. Maandelijks even controleren is ons advies.’
Haalt een ontijzeringssysteem altijd het teveel aan IJzer en Mangaan uit het beregeningswater?
‘Ja, in principe wel. Ik zeg “in principe” want als het ijzergehalte hoger ligt dan 30 milligram per liter, dan vraagt dat wel om extra aandacht. Een regulier ontijzeringssyteem zal dan niet werken. Maar dat is heel zeldzaam hoor.
En verder is het natuurlijk van belang om een systeem in te zetten dat past bij de situatie. Laat je dus goed adviseren voordat je een ontijzeringssysteem aanschaft.’
‘Nog een kleine kanttekening: Ook met een passend systeem is het van belang dat er voldoende zout in het systeem zit én dat het zout steeds goed opgezogen wordt. Gebeurt dit niet, of is er onvoldoende zout, dan werkt het systeem natuurlijk niet. Men kan altijd zelf de hoeveelheid zout in de gaten houden. Om te controleren of het systeem nog goed werkt is het aan te raden om het gehele systeem goed op regelmatige basis te laten onderhouden, waarbij tevens wordt gecontroleerd of alles nog goed werkt.
Maar als dat allemaal in orde is, dan zal het ijzer- en mangaangehalte altijd tot de drinkwaternorm of nog minder worden gereduceerd.’
Dus met een ontijzeringsinstallatie kunnen we van ons bronwater in de tuin drinken?
‘Hahaha, nee dat dan weer niet. Om veilig drinkwater uit eigen bron te gebruiken is er wel iets meer nodig. Het is de naam die ons een beetje voor de gek houdt. In de winkel kopen we bronwater, want we leren dat dat heel gezond is. De benaming bronwater associëren we dus met iets dat goed is. Maar water dat uit de bron in onze achtertuin komt bevat naast ijzer en mangaan ook te hoge concentraties nitraat, nitriet, arseen en andere kwalijke stoffen die we echt niet in ons glaasje water willen hebben. Dan heb ik het nog niet over bacteriën zoals E-coli en legionella die in het bronwater voorkomen.’
Zijn er wel mogelijkheden om van het bronwater in de tuin drinkwater te maken?
‘Ik zie in Nederland een groeiende trend naar zelfvoorzienend leven. Kijk naar de populariteit van tiny houses, we hebben massaal weer een moestuin. Daar hoort ook een groeiende vraag naar drinkwater uit eigen bron bij. We hebben bij Hydrotense, behalve ontijzeringsinstallaties, ook producten die van het bronwater veilig drinkwater kunnen maken. We kunnen dus wel aan die vraag voldoen, maar het er komt wel heel wat meer bij kijken. Denk alleen al aan het tijdig vervangen van filters en het regelmatig laten meten van het water in een laboratorium. Want zoals ik al aangaf, de samenstelling van het grondwater verandert zo nu en dan, waardoor concentraties stoffen veranderen of waardoor het water plotseling een geweldige leefomgeving wordt voor schadelijke bacteriën. Dit maakt drinkwater uit eigen bron aanzienlijk duurder dan het glaasje water uit de kraan en is daarom nog niet voor iedereen weggelegd.’
Zijn ontijzeringsinstallaties wel rendabel?
‘Een lastige vraag, het is ook maar hoeveel belang je hecht aan een mooie tuin. En wat het je waard is om geen roodbruine afzetting te krijgen op bestrating en muren. Een installatie gaat ongeveer 10 tot 15 jaar mee en een filter 8 tot 10 jaar. Mits er ook goed gespoeld wordt uiteraard. ‘Wanneer je dan kijkt naar de schade die voorkomen wordt in die jaren door het teveel aan ijzer uit het water te verwijderen, zeg ik jazeker!’
Is er nog iets anders dat belangrijk is om te weten?
‘Wat ik zelf altijd aangeef bij mensen die nadenken over een beregeningssysteem en daarvoor grondwater willen gaan gebruiken, is dat het goed is om te bedenken hoe men water wil geven. Wat bedoel ik daarmee: wanneer er een grote tuin is en men wil die in één keer in zijn geheel water geven, dan kun je je voorstellen dat er in één keer heel veel water nodig is om alles van de juiste hoeveelheid water te voorzien. Dit vraagt om een hele goede pomp met voldoende capaciteit en druk om overal een goede hoeveelheid water af te kunnen geven.’
‘Vaak is het handiger en goedkoper om het beregeningssysteem voor die tuin in groepen te verdelen en die niet allemaal gelijktijdig maar na elkaar te laten beregenen. Je hebt hetzelfde effect, alleen is de watervraag in liters per minuut een stuk minder waardoor je meestal ook met een kleinere ontijzeringsinstallatie toe kunt.’
‘Ook geef ik altijd de tip mee om bij het winterklaar maken van de tuin, de installaties goed uit te spoelen! Een veel gemaakte fout is dat men gewoon de stekker eruit trekt en wacht tot het voorjaar wordt. Wanneer het nieuwe tuinseizoen weer aanbreekt en de installatie weer wordt aangesloten, werkt het plots niet meer. De installatie is namelijk nooit uitgespoeld. Het ijzerhoudende water dat in het systeem is blijven staan heeft alles doen oxideren, waardoor het niet meer werkt.
Kortom, eerst even goed uitspoelen voordat alles voor de winter wordt afgesloten.
Deze werkzaamheden doet Amazone Tuintechniek uiteraard standaard als er een onderhoudscontract bij hen is afgesloten.’
